به نظر شما همه ی افراد در یک ساعت مشخصی از روز، عملکرد و گیرایی مغزشان بالاست و یا اینکه یادگیری هر کسی در هر قسمتی از شبانه روز متفاوت است؟ به عنوان مثال بعضی ها صبح ها تمرکز و گیرایشان بالاست و بعضی دیگر در شب. آیا می توان یک زمان مشخص از شبانه روز را برای همه ی افراد برای یادگیری در نظر گرفت؟ بهترین زمان مطالعه برای کنکور چه ساعتهایی از شبانه روز است؟ این ها بخشی از سوالات داوطلبان کنکور می باشد که به دنبال بهترین ساعت یادگیری در شبانه روز هستند. با ما همراه باشید تا بتوانید بهترین زمان برای مطالعه خود را پیدا کنید و بهره‌وری‌تان را افزایش دهید.
درس خواندن در شب بهتر است یا روز؟
از لحاظ علمی یادگیری هر داوطلب با داوطلب دیگر متفاوت است. پس نمی توان یک زمان مشخصی از شبانه روز را برای یادگیری و مطالعه ی تمامی داوطلبان در نظر گرفت. نکته ی مهمی که در اینجا وجود دارد این است که در طول شبانه روز داوطلبان خواب خوبی داشته باشند تا در زمان مطالعه بتوانند به خوبی تمرکز کنند و مطالب را یاد بگیرند. یک فرد در طول شبانه روز باید شش الی هشت ساعت خواب مفید داشته باشد. به این معنی که اگر داوطلب خواب کافی و خوبی نداشته باشد در طول روز و زمان مطالعه دچار افت عملکرد و کاهش تمرکز خواهد شد. با این حال هنوز هیچ تحقیق علمی ثابت نکرده است که یادگیری در شب بهتر است یا در روز.
مراحل خواب و عملکرد مغز
عملکرد مغز در طول شبانه روز به صورت چرخه ای تغییر می کند. این تغییرات تحت تاثیر ساعت بیولوژیکی بدن قرار دارند که به آن ریتم شبانه روزی گفته می شود. این ریتم به مغز و بدن کمک می کند که در زمان های خاصی از روز بیشترین عملکرد را داشته باشند و در دیگر زمان ها نیاز به استراحت دارند.
یادگیری در ساعت های مختلف شبانه روز
چه ساعتی برای درس خواندن مناسب است؟ یادگیری و عملکرد مغز در کدام ساعت از شبانه روز بهتر است؟
● صبح زود ( ساعات شش الی نه )
بسیاری از افراد احساس می کنند که صبح ها بهترین زمان برای یادگیری و انجام فعالیت های ذهنی است. این زمان، به دلیل ترشح هورمون کورتیزول، که به هورمون استرس معروف است، معمولا همراه با میزان بالاتری از انرژی و هوشیاری است. از آنجا که کورتیزول به عملکرد مغز کمک می کند، مطالعه در این زمان می تواند مفید باشد. مغز در این ساعت ها تمایل بیشتری به تمرکز دارد و ذهن شفاف تر است. بنابراین بهترین زمان برای مطالعه ی مطالب دشوار و پیچیده مثل ریاضیات یا مفاهیم علمی، صبح زود است.
● بعد از ظهر ( ساعات دوازده الی سه )
پس از صرف صبحانه و زمانی که بدن مواد غذایی را جذب کرده است،، مغز بیشتر به استراحت نیاز دارد. در این زمان، سطح انرژی در پایین ترین حد خود قرار می گیرد و افراد ممکن است احساس خستگی کنند. این حالت که به آن ' افول بعد از ظهر ' گفته می شود، می تواند باعث کاهش تمرکز شود. در این زمان، بهترین کار، انجام فعالیت های کم تمرکز تر مانند خواندن، مرور مطالب یا استراحت کوتاه است. همچنین، برخی از افراد در این زمان ممکن است نیاز به یک خواب کوتاه نیم ساعته داشته باشند که به بازسازی انرژی مغز کمک می کند.
● عصر ( ساعات چهار تا شش )
در این ساعت، سطح انرژی دوباره به حالت عادی باز می گردد. بدن و مغز به تدریج آمادگی بیشتری برای انجام فعالیت های ذهنی دارند. این زمان برای انجام کارهای نیمه مهم یا مطالعه ی مطالب نسبتا پیچیده مناسب است. البته باید توجه داشت که افراد مختلف ممکن است در ساعات مختلف روز انرژی متفاوتی داشته باشند. به طور کلی برای بسیاری از افراد عصر زمانی است که تمرکز و توانایی ذهنی برای انجام کارهای سخت تر بیشتر از زمان های دیگر روز است.
● شب ( ساعات هفت تا ده )
در این زمان، بیشتر افراد احساس خستگی می کنند و مغز به سمت آماده سازی برای خواب پیش می رود. با این حال، برخی از افراد ممکن است شب ها بیدار تر و با انرژی بیشتری باشند. برای کسانی که شب ها بهتر می توانند مطالعه کنند، این زمان برای مرور مطالب و خواندن متون سبک تر مناسب است. با این حال، مطالعه ی مطالب پیچیده در شب ممکن است باعث کاهش کیفیت یادگیری شود.
مقایسه ی ساعات یادگیری با تحقیقات علمی
تحقیقات نشان داده اند که مغز در زمان های مختلف روز به گونه های مختلف عمل می کند. تحقیقات در زمینه ی روانشناسی و نوروساینس تاکید دارند که عملکرد مغز در ساعات اولیه ی صبح بالاترین سطح خود را دارد. در مقابل، در ساعات بعد از ظهر و شب، مغز به سمت کاهش فعالیت و تمرکز می رود به ویژه بعد از خوردن غذاهای سنگین.
چرا درس خواندن در طول روز بهتر است یا شب؟
اگر شب قبل خواب خوب و با کیفیتی داشته باشید، صبح اثری از خستگی جسمی و ذهنی موقع درس خواندن نیست. صبح ها زاویه ی تابش خورشید طوری است که مناسب ترین نور برای چشم وجود دارد. انرژی صبح ها بیشتر است و هر چقدر ابتدای صبح باشد، یادگیری و تمرکز بیشتر است و در نتیجه احتمال فراموشی کمتر است. با این تفاسیر، آیا درس خواندن در شب اشتباه است؟ بعضی ها معتقدند که شب ها یادگیری و تمرکز بهتری دارند. البته در این مورد نباید تفاوت های فردی را از یاد ببریم. بعضی از مزایای درس خواندن در شب می توان به سکوت و تنهایی، افزایش تمرکز به دلیل ساکت بودن محیط، پردازش دروس در خواب، عدم ورود داده‌های جدید به مغز بعد از اتمام مطالعه و… اشاره کرد. شاید واقعا بعضی از افراد، در شب عملکرد بهتری از نظر یادگیری داشته باشند. البته نباید فراموش کنید که مغز برای فعالیت بیشتر در طول روز طراحی شده است.
چند نکته برای بهینه سازی مطالعه بر اساس زمان روز
برای اینکه در ساعت های مختلف شبانه روز، مطالعه ی خوب و پر بازدهی داشته باشید، بهتر است نکات زیر را مد نظر قرار دهید:
● برنامه ریزی مطابق با ریتم شخصی
برخی از افراد شب زیست هستند و برخی دیگر صبح زیست. شناخت خود و برنامه ریزی مطابق با ساعت بدن می تواند به بهبود عملکرد کمک کند.
● استراحت های کوتاه
هر ساعت مطالعه، به یک استراحت کوتاه ده تا پانزده دقیقه ای نیاز دارد که به مغز کمک کند تا دوباره به حالت تمرکز بازگردد.
● تغذیه ی مناسب
تغذیه ی مناسب می تواند تاثیر زیادی بر عملکرد مغز داشته باشد. برای مطالعه، خوردن میان وعده های سالم و مفید مثل میوه ها، مغزها و پروتئین ها می تواند انرژی مورد نیاز مغز را تامین کند.
● محیط مطالعه
محیط آرام و بدون حواس پرتی در هر زمان از روز ضروری است. نور مناسب، فضای تهویه شده و دوری از وسایل الکترونیکی می تواند به افزایش تمرکز کمک کند.